“Zoheisa Unit (Zomi Liberation Front) pan ZRO/ZRA ah”

ZOHEISA UNIT SECTION (1)

THU PATNA:

Zogam leh Zomi suahtakna (Zomi Independence) ngah ding leh Kawlgam sungah Kawl galkap ki-ukna / thuneihna (Military Junta Dictatorship) a beina ding lunggulhna tawh Yangon University leh Mandalay Univerity pan Zomi Siamsin sangnaupang 6 te in abeisa 1998 July kha sungin Zoheisa Unit cih min phutkhia uh a, Zogam leh Zomite’ sik leh tangin, Sisan tawh kiciamna nei ngiat uh hi. Hih Zoheisa Unit kipawlna pen kum 20 bang cing ta hi.

Sisan tawh Zoheisa Unit aphuan khia teng:

1. Pu Gin Pian Khup (Zo Khup) (Mandalay University) (Tulaitak omna – USA) – Policy Affairs

2. Pu Thang Suan Mang (Steven Suan Mang) (Mandalay Institute of Technology – MIT) (Tulaitak omna – USA) – External Affairs

3. Pu Vung Lian Mang (Daniel V Mangpi) (Yangon Institute of Technology – YIT) (Tulaitak omna – USA) – UG Operation

4. Pu Kham Min Thang (Minthang) (Mandalay University) (Tulaitak omna – ZRA-E Commander) – Public Security

5. Pu Kim Khan Dal (Daltawng) (Tulaitak omna – Dalkhai, Zogam) – Internal

6. Pu Thomas On Sian Mung (Thomas Mung Guite) (Yangon University) (Tulaitak omna – USA) – Public Security

Zoheisa Unit ii Tupna ngimna:

Tupna leh ngimna bulpi pen Zomi ten suahtakna ngah in apicing GAM leh leitang kician khat phutkhiat / neih zawhna ding cih ahi hi.

Unit min khat tawh a kikaihkhop khit ciang in, Zomi Liberation Front (ZLF) cih min zong kivawh napi Zoheisa Unit cih mah kizangto zaw suak hi. Zoheisa Unit phuh zawh a sawt loin Pu Thang Len Pian (a) Heavy Piang zong hong lut in, sisan mah tawh kiciamna nei pah hi. Zoheisa Unit akiphuh khit teh Zomi Sangnaupang pawlkhat zong Zoheisa unit sung lut zel uh a, gam leh nam ading kiciamna mah nei pahpah uh hi. Amaute’ sungah ka phawk khakte ahih leh Pu Kam Lian Khup (Yangon Institute of Economics), Pu Mang Suan Pau (Chemistry, Kalay College), Pu Tun Sawm Khai (Zo Khai) (Kalay College), Pu Nang Sawm Tung (Geography, Kalay College) cihte leh adang Siamsin sangnaupang tampi zong hong kihelbeh uh hi.

ZRO/ZRA LEH ZOHEISA UNIT KIZOPNA:

Suahtakna ngah nading thautawi ding kikhensatna tawh kizui-in Zomi Re-Unification Organization (ZRO) tawh kizomto in kipawlkhop ding lunggulhna tawh Zoheisai Unit sung pan amakaipi 2 te ahi Pu Steven Suan Mang leh Pu Gin Pian Khup (Zo Khup) te ZRO tawh kiho dingin, 1998 kum sung mahin Lamka ah pai to uh hi. ZRO tawh kihona lawhcing thei ahih manin, apai to makai te hong ciah kik uh a ZRO/ZRA tawh kizom ding leh ZRA ah tranining kah dingin Zomi khangno pawlkhat tawh va pai to pah uh hi. Kawlgam lam ah Zoheisa unit vaan suak dingin Pu Vung Lian Mang (Mangpi) leh Pu Thomas On Sian Mung (Thomas Mung) te kikoih suak hi. ZRO tawh thukimna tawh kizui-in ZRO cabinet sungah Zoheisa Unit pan makai 2 in panmun la thei uh ahi hi. Tua lai tak (1998) ZRO ah amakai teng:

President : Pu Thang Lian Pau Guite

Vice President: Pu Hang Sian Thang

Chief Secretary: Pu D. Kam Suan Thang

Finance Secretary: Pu Kenneth Muana

Defense Secretary: Pu D. Kam Suan Thang

Home Secretary: Pu L. Kam Za Thang

External (Foreign) Secretary: Pu Thang Suan Mang (Steven Suan Mang Guite) (Zoheisa Unit)

I & PR Secretary: Pu Gin Pian Khup (Zo Khup) (Zoheisa Unit)

Treasurer: SB Vum Lian Thang

Patron: Pu Khai Za Song Guite cih teng hi.

ZRO in Kawlgam lam tawh kizom dingin Public Relation Officers (Myanmar) mi nih officially in koih uh aa, tua te geel pen Pu Vung Lian Mang (Daniel V. Mangpi) leh Pu Thomas On Sian Mung (Thomas Mung Guite) te ahi uh hi. Amaute gel in ZRO Public Relation Officers (Myanmar) panmun te ah Gamdang apai khiat dong mah uh cih tak takin hong semkhia uh hi.

Zoheisa Unit a phuankhia makai a tamzaw ZRO ah paito suak in tua sungah nasem suak uh aa, pawlkhat Kawlgam ah thu vaan dingin kikoih in om suak uh hi. Zoheisa Unit te ZRO ah aom sung un Gam leh minam aading na tampi sem thei uh ahi hi. Zoheisa Unit tungtawn in ZRA ah galkap alut Khangno tampi hong pha thei aa, tualai aa om Zomipih ten zong tha ngah thei mahmah leh lungmuang tuam mahmah uh ahi hi. Tua hun laitak lian pen Lamka kiim ah Paite (Zomi) leh Kuki te kikal abuai lai tak zong hi aa, Zoheisa Unit ten va pawlpih uh ciang Lamka kiim om Zomite lungmuang tuam mahmah uh ahi hi. Tua hun sungin Zoheisa Unit pan member 2 te ahi Pu Thang Len Piang leh Pu Denny Mang Khan Khup te in mual hong liap san uh ahi hi. Tua hun sung mah in Zoheisa Unit sung pan Pu Mang Suan Pau pen Wa gam ah apai laitak in Kawl galkap thukan MI te mat leh hen hong thuak in thong hong kia hi. Tualo adang Zoheisa Unit pan gam leh minam aading kipiakkhiatna tam mahmah hi. Kei zong ZRO makai te leh Zoheisa unit makai te tawh kimu dingin 2000 kum December kha in Lamka ah na pai to thei in thu kikupna tampi na nei thei ung.

ZOHEISA UNIT TE ZRO/ZRA PAN PAIKHIATNA:

Kum 2000 sungin Lamka ah Zoheisa Unit makai aom thei teng (founders teng avekpi) leh ZRO/ZRA makai lam te kikal kihona tam vei pi mah kinei aa, Zoheisa Unit lam pan Kawlgam sung lut in Tedim, Tonzang gamgi ah Galkap Camp (Sakhan) atawm pen 3 lam in Kawlgam sung Independence movement pen thautawi in kipat khiat ding leh ukna buluh galkap kumpi do kipat ding ngetna kinei hi. Ahi zongin tua hun lai tak ZRO makai te in Kawlgam sung lut ding phalna pia zolo, ngaihsun zolo uh leh Kawlgam politics ah lunglut zolo uh ahih manin Zoheisa Unit te ngetna hong sang zolo uh hong suak ahi hi. Zoheisa Unit te ii lungtup leh geelna te zong hong taang tung zo nawnlo hong suak ahi hi. Tua zawh aa kipan ZRO/ZRA sung alut Kawlgam pan Zoheisa Unit makai te leh member teng khat khit khat ZRO/ZRA pan akipai khia hi aa, tu in leitung gam tuam tuam ah akitheh thang ahi hi.

Tua hun lai in ZRO lam pan phalna kingah in Kawlgam sung thautawi in kilut zo in na kisem thei hi zen zen leh tulai tak thautawi kipawlna (e.g., CNF/CNA) te tawh liangko kikim in kiom zo dingaa, NCA ah zong kilut zo in na tampi kisem zo ta ding ahi hi. Bang bang ahi zongin Zomi Independence movement belh i mainawt toh toh hong kul ding ahi hi.

THU KHUPNA:

Zoheisa Unit ii ngimna leh lungtup ataangtun zawh nai loh hang in Zoheisa Unit makai leh member te lungsim sungah Zogam, Zomi independence movement leh suahtakna ngah nang cih te teeng den ahi hi. Hih Zoheisa Unit te movement in Kawlgam sung om Zomi te taangthu sungah Zogam Zomi suahtak nading Zomi Sangnaupang te makaihna tawh amasa pen “independence movement” hi kha ding aa, Zomite taangthu sungah i ciapteh ding thu Mungpi khat zong ahi hi.

Thomas On Sian Mung (Thomas Mung Guite)

July, 2018

—————————————————–

ZOHEISA UNIT SECTION 2: (Zoheisa Unit kum 12 sulnung part (1)

Angelh: Pu Gin Pian Khup (Pu Zo Khup), 2010

Tulai Zomi media le news groups tuamtuam ah 1998-1999 kum pan a kipan Zomi le Zogam a ding a nasem ding a hong kipankhia ahi Zoheisa Unit tawh kisai bang teng sem hiam? Cih’ dotna tampi om ahih manin, mipi tungah report piak ding zong kum 10 val bang hong pha ta a, hun gawpta ahihmanin, kei theih le ciapteh theih zahzah kong gelhkhia hi.

Zoheisa cih ciangin apawl min tawh kidingtuam hilo ahihman in Zomi Re-unification Organisation / Zomi Revolutionary Army (ZRO/A), Zomi National Congress (ZNC), Zomi Human Rights Foundation (ZHRF), Zomi Students and Youth Organization (ZSYO), Zomi Women Union (ZWU), Zomi Refugee Committe (ZRC), Zomi Infomation Centre (ZIC), Leitungbup Zomi Innkuan (LZI) a kipan World Zomi Congress (WZC) thute tawh hong kimekmat khawm ding ahihi.

Tua banah Zomi sunga United Front le Alliance tuamtuam ahi Indigenous People Revolutionary Alliance (IPRA), United People Front (UPF),Political Affairs Committee of Chinland(PACC), Chin National Council (CNC) cihte tawh zong hong kisai kha ding ahihi.

Mualtung kipawlna ahi Ethnic Nationalities Council le Burma political movement a National Coalition of Union of Burma, National Coalition Government of Union of Burma tan zong hong kihelkha ding ahi cih, thu vuicing gelh ma in kong zasak nuam ahihi.

Zoheisa Unit (ZU) bang ci’n hong piangkhia hiam?

– Zoheisa Unit (ZU) hong piangkhiatna ih gen ciang in, tua hunlai politics le Zomi dinnmun I gen masak kul ding ahihi. ZU sungah akihelte pen 1988 Kawlgam gam buai zawh ciang a University le College sangnaupangte ahi uh hi. 1988 kumin Kawlgam bup mipi sosangna (Demonstration) tungtawn in, Zogam zong hong lawh ahih manin, politics taktak mipi sungah hong lut ahihi. 1988 masiah pen Zomi sung politics taktak omlo / kitheilo cileng kikhiallo ding ahi hi. 1948 akipan in Zomite in politics i sai dan / theihdan pen leitung huihnun zia le khawhun zui a mipangbel le a kaingawi mun pan politics i bawl ahihi.

1948 Zogam le Kawlgam in independence i ngah ciangin, Zomi sungah KSVP, THVP, CNU le CNC cih bangin Politics tawh kisai min tuamtuam hong piangkhia ahihi. Tua partyte in Socialism, Communism, Liberalism le Constitutional Monarchy cih bang.., ideology khat peuh bulphuh a hong piangkhia hilohi. 1948-62 tan pen democracy hun ahihmanin, tua kiteelnate ah Zomi pih le asemte a ding hamphatna semzawh zah sem ding cih ngimna ciang tawh a ding khia na hi uh ahihi. Burma pen democracy gam hilo in Socialist (or) galkap kiukna tawh a kipanpah bang hi leh tua partyte hong om kholo ding ahihi. Cihnopna ah Kawlgam democracy tui luang zui a tui kipek hi lel ka cihnopna ahihi.

1962 kum khit ciang in, Burma galkap hun ah honglut in 1988 ciang General Ne Win in Burma Army thuneihna tawh kalsuanpih / vaihawmna hun a hihi. Zomi party teng kiphiat in Zo minam sip dide le lau thawng sa in ki om ta hi. Zomi party kiphiatte zong gampua lam ah taikhia / paikhia in, galkap kumpi do ding in hong kithawi ciat uh ahihi. Ahizong in Zomi Nationalism tawh hilo in Communist langpan ding cih thumeilet in, Anti Communist pawlpi khat Burma min tawh hong bawl khia uh ahihi. Amaikai dingin kawl politiciante mah lam en uh ahihi. 8888 lai Tedim khuapi ah mipi mai a thugenna ah, Pu Son Cin Lian (Chin Affairs Council Chairman) lui in agenna ah “Thual Zen gal i cih ah Brigadier Aung Gyi makai dingin kingak hi” ci in mipi mai ah genkhia hi.

1988 kum Kawlgam buaina hong om ciang in, Zogam pan sang naupang 200 val India gam pai in, Zogam suahtak nang hong vai hawm uh hi. Champhai Camp ah Kawl sangnaupangte tawh India kumpi in koih a, tua laitak in amau sungah muhdaan le ngaihsunna kibanglo om ahih manin, khen thum kisuah in 1. khenkhat CNF 2. Khenkhat ZNC-ZORO ah lut uh hi. Kawl sang naupangte atuam in ding uh a, anung ciang in ABSL le ABSDF cih bang hong suak ciat uh hi. CNF le ZNC-ZORO a lut teng pen anung ciang hamsatna tuamtuam ciat tawh innlam zuan kik in, ZNC party (Burma) gam ah hong kiphuhkhiat ciangin, tua ah makai atamzaw kihel uh hi.

Hi bang teng kawmkal hun sungin, 1988 kum a University le Colledge kikhak teng pen 1993 kum in hong kihong kik hi. 8888 hun lai a Colledge tungzo nailo 1990 kum lai a Class X zosa teng pen 1993 kum ciangin Colledge kihong ahihmanin, colledge kitung ngeingai ahihi. 8888 buaina tungtawn a Politics vaiah mipi khanlawhna in khoihkha ciat ahihmanin, thalawpna khat tek kinei ciat ahihi. 1993-1996 sung teng pen 1896 British khut nuai a i kiat zawh akipan, asicip Zomi Nationalism hong tho khia kik hun sung kici thei hi.

Adiak in Mandalay University ah Zomi Nationalism hong hat mahmah a, hih hun sung mah in Zomi bup sang naupangte kipawlna le kikhaikhopna ahi Chin Literature and Culture Committee pen lim tak kibawl kik in Zomi Nam Ni khawng ciangin kitot kisel le buaina bang mah omlo in nuamtak kibawl kik thei ahihi. Tua ban ah Ceremony khat peuh a om ciang Salai / Tang, Common Language le nampuan zat peuh a buainate kiveng sak in, Zomi sunga minam puante pen amun amunah hawmkim diamdiam in, kizang ahihman in, mikim lungkim hi. Ni dang a Tedim a innteek ciang na khempeuh Tedim a tawh zeem, ki innteek sak, tua mah bangin township dang khat peuh a innteek khak ciang, na khempeuh hai bup lak sawm cih bangte kibei sak hi.

Tua hun lai in, Zomi sungah Tedim kampaute’n kinak panlak penpen in deidan neilo, simmawh neilo a kisem ahihmanin, mikim lungkim a hong kihel uh ahihi. Kum 20 sung vilvel akibawl zo nawnlo Chin Magazine le Zingsol magazine kibawl zo ahihi. Tua banah Zomi Siamsin Tedim kampaute sungah “Save the Bird “ kici T-shirt khat kibawl ahihi. Tua T-Shirt nunglam ah “ We are the hope of the future” cih lai kigelh in alai nuai ah teipi tung a Chin State flag kikhai lim kituang sak ahihi.

Tua vai pen Burma Army in zadah ahihmanin, tua tawh kisai explaination pia ding le silh nawnlo ding thu hong pia ahihi. Hih thu pen lauhuai ahihlam, galkap sung a sem officer khat in hong zaksak ciang in, Mandalay University ah meeting kisam pah ahihi. Tua meeting ah kawlgalkap te’n hong kham hang silh veve ding, explanation zong va bawl sese lo ding, cih ki thukim ahihi.

Tua lai ka phawkkhak bang Pu En Za Cin (ZBCM Rev. Gin Khan Khual naupa ) bang hong khauh pan mahmah ahihmanin, tha kingah mahmah ahihi. Zomite atawp tan pangsawm cih hong zak ciang un, humpi ihmu phawng kha se, a bat ding uh lau in, tua thu bang mah om nawnlo in, Zomite political defiance khat kigualzo ahihi.

Tua hun lai mah in Yangon University pan palai hong hawh in Mandalay siamsinte tawh limtak holim khawmna kinei thei ahihi. Tualai a Y.U palai hong hawhte pen 1. Pu Cin Sian Mung ( Ciimnuai Magazine) 2. Pu Vung Lian Mang ( YU Siamsin makai) 3. Pu Khai Mung cihte ahihi. Tua hunlai in Pu Vung za Pau (Yangon University) Siamsinte bawl Momno editor ahihi. Hih kumte sung in Zomite maban etcianna tampi kinei hi. Tuate lak a thupoimawh pawl khat genkhia hi leng:

Zomite pen Britishte khit ciang, Kawlte khutnuai ah “To” kikhel in ki om toto ahihi. Amau thusiamna tawh “To suutna” lah hong bawl ngeilo ding uh ahih ciang in, sila mah a leitung bei dong om denden ding i hiam? Cih sittelna aki nei ahihi. Tua bang ding pen khangthakte ki utnawnlo ahihi, ci in kithukim tek ahihi.

Zomite pen mite politics pangbel lel na tawh “ Tosutna’ kineizo ding hiam? Cih thu akisittel ciang in, hizolo e, ei le ei mah tha san a, to kisut nang in, minam politics le minam pawlpi i bawlkhiat kul ding hi, ci in , muh khiatna kinei ahihi. Ei le ei i kihuh masak bek ciang in, pasian in zong hong nungthuap nuam pan ding ahi, cih muhna kinei ahihi.

Hi bang a Zomi khangthak sung ah ngaihsun daan le muhdaan khang masa tawh kibanglo in, kikhelna hong om sung in, tua hun lai laisin kumte ( academic years) pen tom thei lua in, hun hong bei ahihi.Organization taktak ki phuankhia manlo in, sang kiman in, ki khenthang ciat ahihi.

Mimal in gento leng Chin magazine le Zingsol magazine pen Yangon ah sem kul ahihmanin, Yangon ah ki om den in, Yangon University ah ka kituah ahihi.1996 in sang ka zawh ciang in, Tedim ah ciahto in, them vei sung ka om ahihi. 1997 Yangon kapai suk kik ciang in, Mandalay a lawm lui khenkhat leYangon a lawmlui khenkhat tawh ka kimu kik uh ahihi. Atamzaw pen dinnmun tuamtuam hang tawh gamdang pai khong le nasem lut khinta uh ahihi.Ahizong in 1997 kum a 49 veina Zomi Nam Ni pen Padoma Hall a kibawl ding, vai khempeuh zawhsa a om kimlai pawi kipan ma minute 15 in, Kawl thunei te’n phalna om kei, ci in din khawlsak uh ahihi. Hih thu pen Zomi khangnote lungkimlo in so litlit a om laitak ahihi.

Yangon ka tu’n suk ciangin tua thu teng Yangon University M.A sin ding a Mandalay pan kisuansuk Pu Kham Min Thang in hong gen ahi hi. Tua lai in Momno thukizakna pen Pu Min Thang (tu’n Zomi Human Rights Foundation-ZHRF) le Pu Thomas On Sian Mung (tu’n Washington DC) te’n tanu asem lai tak uh ahi hi. Zomi namni vai lungkimlo a aso keei laitak uh ahihi. Hih thu pen mi teng akup pihpih uh hang in, kua man panlak ding daan taktak nagenpih ngamlo khollo uh hih tuak hi. Atawpna ciang Mandalay University lai khong a, khuttum zial liang a gengen teng, hong phawk uh hi ding hiven, kei tawh ka kithuah toto kik kha uh ahihi.

Pu Min Thang bang minam vai a hong heh keei ciangin, lamdang bang kasa phial hi. Mandalay University (M.U) lai khawng a, nam le gam vai khong i gen ciang lunglut ngei khollo, minam vai kikumkumte bang, hong hai muh phial le kilawm khat ahih banah, pawi khong a om ciang lasa nuam le nungak hostel khong ah sapna lai khong hawm ding ciang a thalawp mahmah bek khat kimu ngei khat ahihi. Hi bang a hong piangthak pen Suharto tung bang ah lungdam huai phial ahihi, Pu Thomas On Sian Mung pen Kawlgam khangno football team (Burma selected) a ding a kiteelkhia khat hi in, a singkuangsung pan maan(photo) khat kawlgalkap te’n mukha ahihmanin, football team pan atawpsak ban vuah , Yekyi Ai interrogation camp ah bawlsia dikdek a a thusit ngei khat uh ahihi. tua lai in , amah sang kum nihna hiam khat ahihi.

Alungso amaute nih tawh ka kithuahthuah lai tak un, Pu Min Thang in mi khat tawh hong introduce in amin pen Pu Dal Tawng ahihi. Amah pen Yangon Christian Church a semkhat ahihi.Amah zong practical a sem nuam mahmah khat na hi in, akigingsa hipah lian ahihi. Ama ut daan hong gen ciang in, kawlgalkapte kiphasak mahmah , mi khempeuh in amau kihta a angaihsun uh pen, lumlet kik ding hihang, mi sawmnih khong kithutuak in, thau mah tawi in, thukkik leng Zomi khempeuh mi meidawi hilo , cih lakkhia leng, cih a ut pawl ahihi. Hibang teng tawh thutawp tan asemnuam mi 4 kipha in, kizui zui ka hi uh hi. Hi bang tawh piang ken cin, ei teng 4 kiciamna nei ni, ci in kiciamna sisan tawh kabawl uh ahihi.

Koteng li kizuizui cih hong theih ciang in, Pu Thomas On Sian Mung upa Mandalay Siamsin President lah ahi Pu Thang Suan Mang ( Steven Suan Mang) in khat vei mimal a ka kimuh uh ciang, Zozum kiang a, niangtui sai khat ah hong paipih in, hong taih phot zawzen a, tua khit ciang, thudang tuamtuam hong gen pih khit ciang “ Hih ka sanggampa ( Thomas On Sian Mung) le Min Thang te pawl pen na sizungzung nawn kei le cin, Americante, Mangkanggamte khong in hong huh ding, peuh ci in mawk gen pihpih ding hilo hi, amau pen naupang lai ban ah bangmah thei nailo uh hi” cih piandaan khat a hong ci mawk ahihi.

Ken lah amau 2 te ki sizung hisamlo in akikumkhawm kithuahtoto ka hihlam uh, ka gen banah, sawm daan taktak National Libration Plan taktak ka kikumpih kik leh amah zong hong lunglut san ahihi. Mandalay Siamsin President aseplai a, Main ah hong hoh pahpah in ka room vuah zan tha paipai Zomite maban ding ka kikumkum ngei uh ahihi. Tualai a i kikup teng daan a semkhia ding hihang, ka cih leh Pu Suan Mang tawh athak a khut kilenna hong om thei ahihi.

Hi bang teng tawh vai pai toto a om lai tak, Zozum kiim khong pai khak ciang Pu Heavy Piang ( Tu’n ZRO,ZNC-LA banah CNC- ENC makai) in “Eh hei, Zogam pawl hong paita ei” ci in mi lak khong ah ciamnuihna pian khat in, hong ci thei zel ahihi. Dal Tawng bang in “Hipa in milak ah hong selphopho in, up vetloh ding hi” ci in heh cihtak in heh ahihi. Tua bang kawmkal ah Pu Vung Lian Mang zong Magazine vai tawh kithuah kum nih thum sung bang adung avai a kizuih pih sa hi in, Zogam vai tawh kimekmat kik in, hong kihel thei in mi 6 bang kipha to ahihi.

Zoheisa Sulnung II

Nunglam in Zoheisa Unit tawh kisai tawm khong i gelh a, a simkha tuamtuam in hong gelhzom lai in, khangthak le mipite theih huai thutampi om ahihmanin, hong hanciam to lai in, cih thapiakna tampi kingah ahihmanin , kong gelh zomto lai ahihi. Zoheisa Unit akiphuhkhiat ciang in, nidang banglo in nasemnate hong navak zaw deuh ahihi. Vaipuak ding alim alai khat i bawlkhiat kisam ahihciang ci in, anuai a bang in kiseh ahihi.

Pu Gin Pian Khup (Zo Khup) – Policy Affairs

Pu Thang Suan Mang (Steven Suan Mang) – External Affairs

Pu Vung Lian Mang (Mangpi) (UG Operation)

Pu Kham Min Thang (Minthang) ( Public Security)

Pu Kim Khan Dal (Daltawng) (Internal)

Pu On Sian Mung (Thomas Mung Guite) (Public Security)

Unit daan a kikaihkhawm khin ciangin, Zomi Liberation Front cih min zong kivawh napi Zoheisa cih mah kizang tangpi zaw ahihi. Hibang teng tawh hun hong paito zel a, apualam tawh kizawm ding vaihawmna tawh kituak in Shan galkapte tawh kizawmkha ahihi. Pu Suan Mang tawh ki contact kha in khat vei limtak meeting khawm ding cih akigel laitak, security hang in, ki cancel kik ahihi. Tua lai pen Shan Pawlpi khempeuh kikhaikhawm a KHUN SA makai a akoih vua le Khun Sa pen Kawlgalkaptemi na himawk in , 1996 kum in galvan khiatpih ahih manin, Shante sung abuai mahmah laitak uh ahihi.

Tulai a hong hatkik mahmah Shan State Army pen tua lai a kikaikhawm kik san laitak hi in, mi 200 khong bek pha in mun le mual zong nei zolo a, a om laitak uh ahihi. Tu ni-in mi 20,000 bang hong pha kik theita uh hi. Tua hun sung in ZNC organizer Pu Khual Nang (Hong nusia sa) tawh zong kiholim mun mahmah a, aman amau vision le program tuamtuam hong kum zel ahihi. Asemkhawm hi ni-in, pankhawm thei zahzah pang khawm ni! Ahizong in sepzia kibanglo ci ni, ci in ka kithukim uh ahihi.

Tua hunsawng teng pen mualtung partyte le NLD akimeilet cil hun ahihi. 1990 kum kiteelna ah 80% tawh azawhciang in NLD pawl zong hikisa lua, dingdel zen a, om ngei uh ahihi. Mualtung partyte thusimlo in, NLD seat tangkhalo teng in party phuan a, minam ki itsak pong a politics kimawl daan a ngaihsunna nei in, thusim hetlo uh ahihi.

Ahizong in 1994 kum ciang in, UNO Khawmpi ah Burma buaina tawh kisai Mualtungmi, NLD le Myanmarian Army te pawlthum kihokhawm a, buaina le hamsatna te genkhawm sak ding in hoih kisa hi ( Tripartite Dialoque) ” cih thukhensatna hong om ahihi. UNO ah kawlgam zong member khat mah ahihmanin, Kawlgalkapte zong patau pah in, Mualtung galkap tuamtuamte tawh nawhsa tak in kihona hong bawl in, ceasfire neih pih kawikawi ahihi. Kawlgalkap tawh tu le tu a kikapna khawl phot ding, politics pen National Convention ah genkhawm ding, ci in, Kawlgalkap in zol uh ahihmanin, Mualtung galkap pawl tuamtuam in zong “hungaih dih ni” ci in, ceasefire hong la zungzung uh ahihi. UNO khawmpi in Tripartite Dialoque neih ding a thu hong khensat tawh kituaka SPDC in mualtungmi atamzaw amaulam ah zolzo zaw cih ding ahihi.

Hibang teng tawh Kawlgalkap SPDC le Mualtung pawlpite hong kiho theih tak ciang in, NLD pen amah bek val hong suak a, politics mazang nawnlo in, muihtum dekdek phial a hong om ahihi.Aung San Suu Kyi hong suahtak ciang in them khong hing in gamlum laihlaih uh a, akimat ciang “ASSK hong khahsak un” ci in ” ngeu kikai ” banga kiko duakduak bek mah, a hih thei uh omsun le asiam sunsun uh ahihi.

Tua ahih tawh kitonin, Mualtungmite panpihna a ngah theih nang, hanciam hong kul ahihmanin, mualtung party ahi, Zomi National Congress, Shan Nationalities Leaque for Democracy, Mon National Democratic Front, Arakan Leaque for Democracy cihte tawh khut kilen a semkhawm ding hong hanciam uh ahihi. Tua bang hong hih ciang in, mualtungmi te’n zong Federal Union ka thukim uh hi, cih NLD in apom ding ngiat uh a, Aung San Suu Kyi in zong “himah hi no mualtungmite lo in, Burma pen bangmah hitheilo hi”, ci in mittui kai pelhpalh in kamciam ahihi.

Tua hun lai a thupoimawh le mailam a Zomite siksan ding thukhat omlai ahihi. Tua hun sung mah in, Ceasefire group teng SPDC in zolzo hong bang ahihmanin, tua bumleh nang in, Thailand ah mualtungmi Kawl dolai pawl teng kikaikhawm uh a, Metharawtha Declaration akici mualtungmi te’n Federal Union mah kideih banah, Kawlgam pan akisam le inntuan theihna ( Right of Secession) zong akideih thu, leitung theih in hong puangkhia uh ahihi. Tua Metharawtha Declaration hong suah ciangin, Aung San Suu Kyi in zong “ka pompih hi”, ci in leitung theih in puangkhia pah ahihi. Kawlgalkap SPDC zong patau in Metharawtha Declaration pen abeidong NLD le Kawlkipawlna tuamtuam, Kawlgam siat ding adeih USA le nitumgamte i tawsawnna tawh kibawl ahihi, ci in phelh saisai pah ahihi. Tua banah Metarawthah Declaration pen underground gamnuaite bawl hi in, NLD daan nuai a om paty khat in support khuan omlo hi, jail ah khum theih ahi, ci in media ah khah lai uh ahihi.

Hih bang hun kawmkal sungteng a hih tawh kituak in, NLD headquaters ah ceremony tuamtuam ah Zomi te ngeina le lam khong lah ding a om ciang, lawmte honkhat tangtha vakuanzel uh hih tuak hi. Aminte uh gendah ni, gamsungah omlai tampi om hi. Ka phawk lai khat ah Zoheisa Unit in zong maban ding tuamtuam geel a akibuai keei laitak, khat vei Pu Vung Za Pau (Secretary,ZNC) tawh Thingankhyun hiam? Thuwana hiam niangtuisai khatah Thang Khaw Zam tawh na tukhawm uh a, kei a naupa Suan Mang tawh hi in, agal pan ” Gilbem (Jail) kikiattuak in, adang bel phamawh kei in, Khupte pawlin Zapi (Sepawleit) nong puak ding uh hong mangngilh kei le uh cin maw” ci in nui pian kawm in hong ci phei hi. Unau ahih uh hang sepnop daan kibanglo in, ahizong in kihual veve ka hi uh hi.

Hih mun ah Pu Vung Za Pau thu tawm genleng amah pen ZNC akiphuan cil a kipan, a napang den khat ahih banah, 88 zawh sang kihongkik ciang zong, Yangon Siamsin ah nakpi mah in mala a, makai banah Momno founderte lak ah zong kihel ahihi. Sang a zawh ciang in, Korea gam ah vapai in sumlom tawh hong ciahkik ahihi. Anu le pa teek Yangon ah samsuk in, innsaap pih a omlai tak uh ahihi. Korea gamah nuamsa in, sumlom tawh om lihliah kimlai ZNC makai, kuama kithuahpih ngam nawn mel loh Pu Cin Sian Thang kithuahpih kik in, vai tuamtuam ah nung thuap kik ahihi.

CRPP- Committee Representing People’s Parliament kici, kawlgam MP teng in thuneihna apiak uh, committee bawl ding a buaipih san laitak uh hi in, Kawlgalkap in zong nak nungzuih mahmah ahihmanin, alauhuai mahmah dinmun ahihi. Pu Suan Mang bang in hong genkik ciang Sitnipa le ka u Pau pen amai ah pai in thukikumkhawm keei, anung ah Pu Khual Nang in sitnipa bag khai kawm in zui khaukhau in, ci in ciamnuihna in gen thei zel hi. Suan Mang in a genna khat ah “ Khatvei Sitnipa tawh ka U Pau tawh innsungah hong lut lian pen, kapa (Siapi Ngen Za Dal) in no pawl bangci, navai uh nai dekdek ta lo maw? a cih leh ” A !!! nai dekdek ta e, them bek in sam lai ei, na ngaklah kei vo” ci in dawng kik uh , ci in Suan Mang in gen thei hi. Cihnopna ah Siapi Ngen Dal pen tua hun in damlo a pumpi langkhat nasa a, thum damdam a om laitak hun ahi hi. Amuan pen le akingakna ahi, Pu Vung Za Pau lah Korea pan aciah ciang, sumbawl paibawlna lam semlo banah hamphat nang om kilkelo ZNC Pu Cin Sian Thang tawh kithuah niloh mawk ahih ciang a, heh ding lah hilo , alungkham mahmah hih tuak ahihi.

Tua hunlai thute khenkhat tawh i gen khawmna hi in, Zoheisa thu zomkik leng, hi bang hunteng kawmkal ah vaigelnate zong paitoto in Sial Kang le sialkang mah kingai ci in, lawm le gual a hizong in ki tamto ahihi. Zomi society sung ah consultation (unofficial ) in ki neih pihpih a, atamzaw in hong thukimpih uh ahihi. Hong thukimpih lianlo te in zong, hong khamlo uh ahihi.

Lawmte khenkhat pen mituamtuam ngaihsuna kaikhawm kawikawi cih khong, a ukdiak pawl om in, Pu Min Thang bang Col. Kam Pum tawh, lawmta bang in kizui langlang uh ahihi. Pu Kam Pum pen Zomi sung ah Full Colonel 5 le 6 khong bek i neihsun lak ah khat ahih banah, teek ta phial, atha lampang ah lah thacing mahmah, Min Thang lah naupang lai mahmah, atha lah hilingleng, vai thupipi sai kawm a hong kizuih lengleng uh ciang bang, alang khat lam pan ngaihsun leng a theilote a ding bang lamdang sak huai mahmah ahihi. Ahizong in amaute nih pen Zogam leitang ngahkik nang lawmta banga kithuah thei na hi bilbel uh ahihi. Himun ah Col.Kam Pum zahtakna i piathak ahihi.

Amah pen hong nusiasa ahihmanin, record bawlkawm lah hi, Kawlmang te’n lah bangmah lawh thei nawnlo ding ahihman a kong takla’n ahihi. Revolution le movement khat peuh i cih pen huihsia guahsia, guulsia thaangsia kawmkal a, manawt tohtoh ahih manin, i geel banga na pai pah khin khollo ahihi. Hong nusia baihlua hikei leh Zomi Defence Academy a Siapi ding a Col.Kam Pum pen a kigeel ahihi. Pasian in khangthakte muanhuai hong sata lel a, amah pen tawntung nuamsakna vangam ah napito ahihi.

Zomi Independence pen tu kumzalom sungah ngah sawm ni,

By: Zo Khup

———————————————————-

ZOHEISA UNIT SECTION 3:

ZRA Captian Kam Lam Khup leh Zoheisa Unit thu:

Angelh – Pu Zo Khup (2015)

Hunte hong paitoto in, theihloh kal a kum 17 khong phata in, Pu Kam Lian Khup bangin, hong nusia keei ta ahihmanin, Amah tawh kisai khakna teng them khong, History page no khat taklang dih ni. Amah pen Yangon Institute of Economics ah, Second year akah laitak hi in, 1996 Buaina hanga sangkhak a, Yangon ah a om lai tak ahihi. Tua laitak mahin, Zoheisa Unit in mi kikaikhawm a, tua lai pan a hong lut ahi hi.

2nd Year gualgual a hong lut teng:

1. Pu Kam Lian Khup ( Yangon Institute of Economics)

2. Pu Mang Suan Pau ( Chemistry, Kalay College)

3. Pu Tun Sawm Khai ( ———-, Kalay College)

4. Pu Nang Sawm Tung ( Geography, Kalay College)

1998 in Batch 5 ah training a, training zawh ciangin, Tan 10 tungsiah teng, Bawk khat ta kipia hi.

Tua bawk khat kipia teng:

1. 2nd Lt. Mang Suan Pau (Papau, Zogam Mang , Zoheisa) USA.

2. 2nd Lt. Tun Sawm Khai (Zo Khai ) – Australia.

3. 2nd Lt. Nang Sawm Tung (Peter Tung) – Malaysia.

4. 2nd Lt. Kam Lian Khup (Kaa Khup) – USA.

5. 2nd Lt. Gin Khan Suan – USA

6. 2nd Lt. Kham Min Thang – Manipur

7. 2nd Lt. Gin Sian Mang – Mizoram

8. 2nd Lt. Sian Muan Mang – Manipur (Lamka Town Commander sem zel)

9. 2nd Lt. Gin Sian Zam – USA

10.2nd Lt. Ai Sian Pau – CNF

Training zawh ciangin, atunga teng Commision a kipiak ciangin, a kipiakna lai, Galkap sung a, company tek ah, sim ding ahihi. Ahihhangin, Manipur lam Officer leh Company atam zaw in sim nuamlo uh a, Tua officer te bok khat asuang uh hangin, a thu uh mang nuam mello leh, thu lak nuam mello uh hi.

Behiang Delta Company bangah, tua hang in Senior leh Junior cih bangin, ki laina nasia tak om zel ci hi. Tua bek thamlo in India leh Burma ci in, kilaina zong om zel ci hi. Delta Commander pen Captain TK Zomi ahihi. Manipur lam pan Officer dangte pen, Lt. Haupi Aka Stanley ( Politician te holhthohna tawh 2002 kum a,

ZRA teng Sinzawl ataipihpa, anung ciang kikhawlsak) Lt. Benjamin ( anungciang Captain. Meitei UNLF tawh kipawl in ZRF phuan anungciang kikaplum) Sergeant Major Boyson cih teng ahihi. Mangngilh zong om thei lai. Pu Kam Lian Khup pen, training zawh asawtlo in, Wagam ah kipuak a, Captain za tawh ahihi. Wagam pen acil in, kuamah kipaisak sawm pah lo a, ahihhangin UWSA sunga om Zogam Mungno leh alawmte khat Zoheisa thu a zak uh ciangin Lamka hong paito uh a, Zoheisa Unit lutkhuan hong ngen uh ahih manin kilutsak hi. Zogam Mungno leh a lawmpa zong training lutsak ding akici kimlai, Thang Lian Pau in Wagam na puakkik sawm hi. Tua thu a kitheih ciangin akikan leh Zogam Mungno leh khat paisak ding ci in, hong dong uh hi.

Cabinet pan kei leh Suan Mang pen, Kam Suan Thang ( GS) tawh, hong kikum sak uh a, KO bel Thu le la theisa, Pu Denny Thawng ( Sizang) tawh paisak dingin, ka propose uh hi. Ko gel bek hong dong kasak uh leh, Thang Lian Pau in Major. Thang Len Piang ( Sitnai/Heavy Piang) zong atuama in nakuppih ahihi. Anung ciangin, Denny leh Mungno hinawnlo in, Pu Mang Suan Pau leh Mungno hi ding ci in, thu hong om hi.

I gen khawm lai a, Denny leh Mungno kici hilo maw? ci a GS Kam Suan ka dot leh, Thang Lian Pau khensat hi ci hi. Heavy Piang tawh kiho uh ahihmanin, Heavy Piang ka dot leh, Thang Lian Pau in, Sizang khat leh Khawno khat, kithuahkhawm, muang ngeingei lo ding, hong ci ci in, ki siamtanh uh hi. Revolution ci a, lungsim thak, ngaihsutna thak tawh kipai laitak, hihbang ciang lungsim nei ao m pen, dik kisa hetlo hi.

Tua pan in, Pu Mang Suan Pau, Alpha Force a om, Vaiphei, Thado leh Gangte kual a om, mipi sizone lawhcing mahmah kimlai, kisam khia in, Mungno tawh Wagam kipaisak ahihi. Wagam leh Kawl gamgi Tang Yang ah, Pu mang Suan Pau, kiman a Indainelay ah, Kum 5 thong hong kia hi. Pu Mang Suan Pau hong kimat ciangin, Galkap sunga teng heh in, complaint ngeingai uh ahihmanin, ZRO Defence Secretary Abraham Thang kava gen leh, Bang i ci thei ta dia maw, hong cihsan lel dih hi.

Kei ngaihsutna ah, Tedim leh Tonzang Mahwahtah Chiarman tegel, mankhia in kikhek leh cih ngaihsutna ka nei ahihi. Bangmah ki zom thei nawnlo a, Mang Suan pau pen, amangthang hong suak ahihmanin, ZRA sungah lungkimlohna hong kipan ahihi. Tua hunlai in, Manipur lam ah nakbuai mahmah ahihmanin, ZRO leh Burma kisiat ding, lawmte utlo na hi uh hi. Anungciangin, Pu Thang Suan Mang leh, Pu Kam Lian Khup, kisawl suk leuleu hi. Pu Suan Mang leh Pu Kam Lian Khupte Wagam ah, Kum 1 val a om khit uh ciangin, Yangon lam tuaksuk uh a, Pu Kam Lian Khup leh Pu Thomas On Sian Mungte unau, Guam pan USA na paisuak uh hi.

Wagam a om sung khempeuh uh, ZRO President Pu Thang Lian Pau bek tawh, ki thuza leh vaihawm uh ahihmanin, Wa Mission tawh kisai, asia apha khempeuh, Pu Thang Lian Pau leh Pu Thang Suan Mang tungah kinga ahihi. 2000 kum Manipur election vai ah, ZRO/ZRA sung saguhbok kituh in, buaigawp a, tua ahih manin, ZRO president Thang Lian Pau leh ZRA nuak teng, kivaipuasak in, ZRO Executive Council bup, ki desolve hi. Tuabuai ma deuh in, Behiangah, CNF/CNA Northern Command, Commander leh 2IC pa, ZRA Delta Force in, in that kha hi. Tua hunlai in, Pu Kam Lian Khup, Delta Force leh, India ah om nawnlo hi.

2000 kum Manipur Assembly Election lai in, ZRO makai tampi in, MSCP Pu Hang Khan Lian-Song Chin Khup support uh a, ZRA lam te’n, INC Pu Phung Za Thang-Khaat Thang support uh hi. MSCP lam support banah MSCP in zo ahihmanin, Behianga ZRA Delta Force sunga, INC support tamzawte lungngol tak a, a om laitak uh,

CNA te vapai kha uh a, thuak uh ahihi. Tuahunlai in, ZRA Delta sungah, Chin State lam pan, Suan Dot Mung bek om ahihi. Pu Kam Lian Khup, Wagam pan, USA apai khit kum tampi nungin, USA hon khat kitunga, ka tu’n cil in, Zogam Mungno hong hawh a, tuani zan in, Kam Lian Khup tawh zong ka kiho uh hi. Tua zawh kihona mel omlo hi. Ahihhang asawtlo in, Malaysia pan atute innkuan 2 khua hong tung uh a, ka dot khiankhian leh, na kinai peuhmah thei laizang uh hi.

By: Zo Khup

—————————

ZOHEISA UNIT SECTION 4:

Angelh – Steven Suan Mang

1999-2000 pawlin Zoheisa Unit te Lailam Veng, Lamka ah ka kibusak lai un “Zogam in Independence ngah leng ei leh ei in iding zo takpi ding hiam” cih bang kana kikup uhciang hih Zogam Gulu Nickel i manphatna zong kana kikum kha zel uhi. Kawl Kumpi Record le I mipil Pu Vumson, Pu Ngawcinpau etc. te ciaptehna te khawng kana kaikhawm kawikawi uha kei mahmah in calculator mek ziahziahin kana muhkhiatuh hih anuaia bang ahihi. “Gullu Nickel Deposit pen Kawl Kumpi’n Khenpi-6 (Ore Body-6) pha in, tai 10 val bang sau hi cin na ciamteh hi. Tuasung panin Khenpi-4na ah Ore Reserves 30 million tons, Khenpi-6 na ah 80 million tons om a, nickel content 1.21 to 1.5 % om hi. Tua pen Nickel lian bek hi in a omkhoppih Iron (Siik)-3.7 %, Copper (Kyini)- 29.99 ppm, Aluminum-0.16 %, Manganese, Chromite etc. te zong kimu khawm hi. A Khenpi dang (1, 2, 3, 5)te pen survey a bawllai, a etcian laitak, lai ding hi. Tua Gullu Nickel ton 110 million pen pan nickel siang (pure nickel) atawm pen 1.5 million ton bang om ding, tulaitak London Market Exchange ah Metric Ton 1=$20,000.00 kimin tuat leng $30,000 million or $30 billion bang man mawk hi.

Zogambup mimal 500,000 in thallupsa in nek cih tak in ne leng zong kum tampi bek hilo in khang tampi ong vak zo hi. Tua pen nickel nam khat bek pan ngah ding sum hi a adang akibusakpih, anungzui ding siik, sumngo, aluminium, chromite etc. cihte kihel nailo, a Khenpi 1,2,3,5 te kihel nailo hilai zen hi. Tua ahihmanin Zogam in independence angah bang hileng puksi kha ni cihte pawl lahuai hetlo hi, lungmuan huai mahmah hi. Ki puksi hetlo ding banah Zogam adung avai in highway kiletsak zihziah zo, khuapi khempeuh ah Vanlengtual kikoih zo dinga, Asia gam bek hilo in World level ah zong gam hau pen khat I suak zo ding hi” Tun ka ngaihsutkik ciangin tualaia kana kikupkupte uh ana man mahmah gige hin kamu hi.

Leitung sumbawlna anini in akikhel tungtawnin market price pen kiam thei khang thei hi. Nickel Price pen 2011 kum in sang pena tuakhit EU te sipuazi ong kiat tawh ong kiakhawm hi. Tunai Leitung Nickel Pricete hibangin ki mu thei hi: February 2011, the London Metal Exchange (LME) cash mean for 99.8%-pure nickel peaked at $28,249 per metric ton. London Market Exchange a 2012 kum ½ sung nickel man. Month Price Change Jun 2012 16,603.68 – Jul 2012 16,128.41 -2.86 % Aug 2012 15,703.99 -2.63 % Sep 2012 17,287.96 10.09 % Oct 2012 17,168.74 -0.69 % Nov 2012 16,335.36 -4.85 % Dec 2012 17,448.50 6.81 % Description: Nickel, melting grade, LME spot price, CIF European ports, US Dollars per Metric Ton. Pupa Leitang, Gullu Mual a om i Zogam Leisung sumpiangte i manphatna mipiten ahuampi in imuh theih pak nangin Zoheisa Unit te ngaihsutna le holimna kong suahsak ahihi. (Zokhup, Zokhai, Zosuan, Heavypiang, Daltawng, Minthang, Danny, Suanmang leh alawmte i calculation hi lel a, geologist or expert taktak kihi lo ahihmanin approximately bekin na ngaihsut sak un.)

By: Pu Suan Mang

—————————

ZOHEISA UNIT SECTION 5:

Angelh – Zogam Mungno

December 13, 2023

ZRA/ZRO tawh ma pang khawmding in Kawlgam pan apai to Zoheisa Unit te 99% apai khiatna thu atello tamsim ahihman in hong pholhkhia ing.

1. Zoheisa Unit te tupna bulpi in Kawlgam sung ah lutding, Kawl galkap kiukna do ding. Zogam Zomi ten ukding.

2. India aom Zomi te tawh kipawl in India gam ahzong Zomi te ki ukna kician khat neih zawh ding.

3. Kawl gam, Vai gam, Bangladesh gam aom, Zo suan teng in mai lam ah Gam State kician khat neih zawh nading.

Hih thu 3 tawh thukimna aom man in, Zoheisa Unit ten ZRA/ZRO tawh akizom ahihi.

Zoheisa Unit te bang hang in ZRA/ZRO taisan hiam?

1. Kawlgam sung lutding ngaihsun lo

2. Kawlgam politics theilo

3. Manipur MP peuhtawh buai

4.Sum golhguk nesim tamlua

Hih atung a thu te hang hipen ahihi. A thubulpi (point) pen, Kawlgam a om Zogam sung ah thautawi in lut ding tampi vei a kiphutphut hang in, ngaihsut in zong nei lo uh hi. Tua hangin Zoheisa Unit tampi te sung pan, a hang tuamtuam tawh a paikhia theilo mi 2 bekbek om lai ahihi. 2000 kum khawng in Zogam aki lut thei hi leh na CNF te uh beikhin ding a, Chin State buppi Zogam Army in uk khin ding ahihi.

Posted by: Tongsan Media Group

Hits: 0

Byadmin

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *