Zogam (Chin State) sungah Jesuh Khrist lungdamna thu hong tun zawh kum 130 kim bang cing khinin, Tedim mite sungah zong abeisa 2010 kumin 100 cinna CCJC pawipi i bawl khin ta hi. Khazih lungdamna thu (Christ Gospel) hang bekin Zomite i khamit le leitung mit hong keuh in, khuamuhna tampi kinei hi. Zogam ah lungdamna thu hong tun cil hun lai-in, Dawi biakna / ngeina sungah kidiah lai i hih manin Pasian nasem ding kua mah ki-ut loin, asem sunsunte kibawlsia in haksatna le gentheihna tampi kithuak hi.

Tedim gamah abeisa 1970 kim akipan khanlawhna lianpi khat hong tun ciangin, khanlawhna hangin i khamit le leitung mit keuhna thak khat hong om leuleu in, khuamuhna le nuntakzia tampi hong kilaih hi. Khanlawhna tuihual in mihing nuntakna nasiatak hong khel cihna ahi hi. Pasian nasepna ah lawptak le hangsan takin sepnopna lungsim hong khang zaw deuhin, Pasian thuthuk (Theology) sinnopna lungsim zong hong om ta hi. A hi zongin kua mah kipiakhia zuahzuah tuan lo ahih manin, asin zo sunsunte le LST sang zote bang thupi kisa mahmah in, vantung mi zahin kimu phial mawk hi. Pasian nasemte pen tuhun bang loin u le nau sung akipan Zomite sungah tuambawlna, pampaihna le gentheihna tampi mah kithuak veve lai hi.

1980 kim lam akipan Laisiang tho sangkah a, kipumpiak Pasian nasemte damdam in hong lawhcintoh uh ciangin thupi kisa leuleu in, Pasian nasepnopna lungsim hong om zawdeuh tawh kibang hi. Nidang Pasian nasemte gentheih haksat hun hong kilaih ta ahih manin, thu um mite sungah Pasian sapna ngah maw / ngah lo cihte kidon nawn mello zahkhop in Laisiang tho sangkah nuam le Pasian nasep nopna khat hong omto hi. Tuhun lam ciangin Laisiangtho sang kah bek hi nawn loin, Laisiang tho sangkahna pen Mangpau /manglai theihnopna le sum muhna ding lampi danin a ngaihsun pawl khat om leuleu hi. Pawl khatte leuleu Laisiangtho sang man peuh le pawlpi thak phuhkhiat ding pelmawh bang danin kingaihsun om ahih manin, pawlpi phuahkhiatna hong laang leuleu hi. Tua man mahin tuni ciangciang Zomite sungah Laisiangtho sang leh pawlpi genzawh loh zah dingin om a, Pasian thupha khat mah hi dingin i lamen hi.

Ahi zongin i pawlpite le Laisiangtho sang Siate/ makaite sungah kilemna le khantohna ding sangin ngaihsutna hoihlo, kidemna, kihazatna, kilangpanna leh kikhenna cihte hong piangkhia kawikawi hi. Tua pen Zomite thupha ngahna khat tawh akibat hangin, minam sungah kipum khatna hong susia a lauhuai mahmah minam sung Cancer natna tawh kibang hong suak pian mawk hi. Hih bang buainate pen Upzia san ziate hang hi masa loin, mimal le pawlpi min tawh kilangpanna le kikhenna ahih manin Zomi biakna makaite zumkong mangkong dongah kitung ta hi.

Pawlpi sungah Khamitna (Jesu) upna le muanna takpi sangin, minam beh le phung vai kithupisak zaw pian ta ahih manin, pawlpi sung kikhenna le kitelkhialhna lam kimanawh tawh kibang ta hi. Hih thute a pianna i ngaihsut ciangin, biakna makaite Khami lo cih pahna om tuan lo na pi’n, Pasian sapna (God’s Calling) taktak a kitellohna hang hizaw kha ding upmawh huai hi. Tua banah biakna thu le minam itna le vei cihte kiteelo / kilekkimloh luatna hang zong tampi om hi.

Tua manin abeisa le tulaitak Zomite dinmun en khawmin, mai lam minam kalsuan zia ding lungngaih phat huai mahmah ta hi. Zomite pen biakna pawlpi tungtawn in Pasian in hong laptoh le thupha hong piak minam i hih mah bangin, mailam kalsuan zia ding zong biakna bulphuh in i minam kipumkhatna ding vaihawm hun ta hi. Khuahun luan zia tawh kizui-in, biakna thu le leitung thu nasep ziate zong kilekkim tak a kalsuanpih hun hita hi.

A ngaihsut phat huai mahmah thukhat ah biakna makai pawlkhatte in minam le gam thu a uk le a veii khat pen Khami lo Dawi zahin a ngaihsun om kha mawk uh hi. Khamitna (Spirituality) pen thupi mahmah a, minam itna zong Pasian nasemte in nasiatak a neih ding kisam mahmah zaw lai hi. Pasian in tulaitak a i biakna makai mipilte zangin tuhun Zomite thupha hong piak laitak ahi hi.

Tua ahih manin Zomite sungah minam it leh nasem dingte pen namvai kivaa pawlte (Politician) bek dingin ngaihsutna kinei ngei kha ahih manin khialna lianpi khat ahi hi. Ataktak in mihingte in minam itna i neihtheihna pen i suahpih Pasian hong piak ahi hi. Mihing khatin a dam sungin leitung thu (Political) leh biakna thu (Religious) pen atuam tuak a ngaihsut theih ding thu hi lo hi. A beisa hun khat lai akipan in Zomi sungah minam le gam itna lamah khuamuhna le veiina lungsim thak hong omin lungdam huai mahmah hi. Tua nangawn minam dangte kiban zo nai mahmah lo lai a, tulaitak a i minam vai i dinmun pen niam lua mahmah lai hi. Minam itna ah ZOMI le CHIN min tawh buai thapai lai ding maw! cihte akipan minam it / veiina diktak cihte nangawn a thei mello tampi mah om lai hi hang.

Cope Centennial Jubilee Celebration (CCJC) tungtang ah minambup min tawh kikhoppi khat suak ahih manin, biakna makaite’ sung pan Rev. Dr. Pau Khan En in Zomibup Pasian min tawh kiciamna thupitak kinei hi. Tua bek tham loin, tua kum 63 cinna Zomi Nam Ni zong leitungbup Zomi khempeuh in a bawl ciat ding pulakna nei-in, tua bangin thukimang in thupitak kibawl ciat pah hi. Tua banah CCJC mah panin Zomi makai ding mi 5 ahi; Bishop Felix Lian Khen Thang, Dr. Chin Do Kham, Rev. Dr. Do Suan Mung, Rev.Dr. Gin Khan Khual, Rev.Dr. S. Pau Khan En te kiteelkhia hi. Hih Zomi makai dingte pen Pasian nasem vive hi uh a, gam le nam kivaa pawlte (Politician) hilo ahih hangin, biakna pawlpi pansan in i muan i suante vive ahihna tawh Zomite makaih ding akitelkhia ahi hi.

Zomibup makaihna dingin thu tampite sungah Indo-Myanmar Zomite tawh kisai ngaihsut huai om thei ding hi. India Zomite sungah minam min diktak nei zo tuan lo uh a, Paite Tribe Council, Zomi Council etc..om lai hi. Minam kipumkhatna dingin Zomi mah deih tuak uh a, ahi zongin India Kumpi in Paite tawh theihpihna nei zaw ahi hi. Abeisa India gambuppi mi simna (India Census 2011) pen akineih laitak hi-in, tua kum Zomi Nam Ni ah thugenpi ahi Pu Lang Khan Pau Guite in, India mi simna (Census) ah Zomi cih min gelh ngeingei dingin mipite hanthawn ngei cih kiza hi.

Tua banah India -Manipur State ah Zomite kipumkhatna ding kipawlna a lian pen khat ahi Zomi Council nuai ah Paite Tribe Council, Vaiphei Peoples’ Council, United Zou Orgn, Tedim Chin Union, Mate Tribe Council, Thangkhal Peoples Orgn, Simte Tribe Council, Kom Union Manipur leh Gangte Tribe Council cihte om cih kiza hi. Tua lo adang kipawlna frontal organisation te sung panin ZRO, ZYA / ZSF / ZMA / ZHRF / ZEPADA / ZOYCA leh ZAA, ZWA cihte zong kipawl uh ci hi. Hih Zomi Council pen nainganzi (Political) vai hi masa loin, minam kipumkhatna ding deihna bulpi hi masa zaw ahih manin, Zosuan teng kigawmkhop ding ngimna lianpen hi a, tua hangin Naga le Kuki te a lau mahmah uh cih kigen hi.

Tua hi in, Zomi makai 5 te in Zosuan teng kipumkhatna dingin Zomi min kizang zo takpi diam? A min thupi zaw maw/ ami thupizaw cihte akipan mipite’n a lunggulhna tuamtuam nei uh ci hi. Bangbang le Zomi makai ding teng zong nidang sangin minam vaai ah lawpna leh khantohna tampi nei uh ahih manin lungdam huai thu ahi hi. Zomite ading kipawlna lianpi i neih GZA le a dangdangte zong khuahun zui in, maban kalsuanzia ding i pilvang hun zong hita hi.

Tua manin ” BIAKNA BULPHUH IN ZOMITE IN KIPUMKHATNA LAM MANAWH SEMSEM TA ” dingin mipiten lametna kinei hi. Tua bang a minam i kimakaihna ah vai khempeuh kibangkim khin theilo (Unity is not Uniformity) kha ding a, ahih theihna lampi a tam theithei ah kipawlkhawm a, sepkhop theih semsem ding kisam hi. Kawlgam, vaigam le leitung gam 40 kim a kithehthang Zosuante khempeuh i biak Pasian in thupha pia ta hen!

By: Sia Khampeek (Tongsan Pu)

Dt. 20, 5. 2012

Hits: 5

Byadmin

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *