Pu Khai Kam pen 1864 kumin Tedim gam Khuasak khua ah suakin apa pen Pu Khup Pau ahi hi. Anau pan lai akipan mihangsan khat ahih manin, a gol ciangin zong Zongeina sabet / sakap cihte uk bek tham loin, sakap siamin gamsa tampi man hi. Zola zong ukin laphuak leh lasak zong a siam mahmah khat ahi hi. 1888 Desember 30 ni-in Mikang galkapte in Zogam la / ukcip dingin hong kithawi uh ciangin, Kalaymyo hong tung ta uh hi. Kalaymyo huam sung Kanpule ah kumkhat sung omna ding / galdona ding mun khuak in panmun la uh hi. Mangkangte in Zogam sung la nuam uh ahih manin gam makaite letsong (zinpak) puantual leh tem akithuah piak dingin khem bawl / zol bawl uh hi.

Tua laitakin Mikang galkapbu Sir George white in Siyin gam sunga hausate khempeuh Kalay ah samin, amau zat Thau hoihte lakin lawn sak hi. Tua hun lai-in Mikangte in thau hoih na zang khin uh a, Zomi ten ahih leh Zothau, Thal, Teipi leh Tempi cihte na zang uh hi. Mikang ten khatvei akap kikal in, Pu Khai Kam in nihvei bang kap man ahih manin, Mikangten lamdangsa mahmah uh hi. Mikangte in amau thau hoihte lakin nong kap uh zongin hong zolo ding na hih manun hong kap kei zaw le uh cin no ading hoih zaw ding hi, ci-uh hi. Tua ciangin pawlkhatte-in lau-in nung kik uh a, ahi zongin Pu Khai Kam leh a lawm pawlkhat nung kik nuam loin, Mikangte do dingin hanciam teitei uh hi. Tua hunlai Mikang galkap a do makaite lakah Zogam pan Pu Von Bik, Pu Lal Luai, Pu Khai Kamte pen a hangsan pen leh thahat pen ahi uh hi.

Mikang galkapte Kawlpi ah atun khit uh ciangin Siyin upate in Pu Khai Kam pen Kam Hau gam-uk Pu Khaw Cin tawh Tedim ah kimu dingin sawl uh hi. Akimuh khit uh sawt lo khat ciangin Siyin pan mi kaikhawm a, Pu Kamhau Sukte in zong mi kaikhawm in Mikangte do dingin Mualbem pan kuankhia uh hi. Mikang galkap No (3) te zong Phatzang pan paikhia uh a, lampi pan na pang uh a, kikap zel uh ahih manin mainawt zolo uh hi. Siyin galkapte in Leisen mual pan singluang tawh gal panna bawl uh a, tua lai ah pang uh hi. 1887 January 27 ni-in Siyinte in Mikang galkapte pai nading a lamtote na kap uh ahih manin, Siyin galkapte a do dingin Mikang galkapte tampi kuankhia pah uh hi. Mikang galkapten thau hoih a zat banah mimal zong tam zaw uh ahih manin Siyin galkapte Theizang dong nung kik uh hi.

Mikangte in Siyinte gal panna galphual a lakzawh loh ciangin, galkapbu pa-in galkap hong paisak lai un ci-in vaikhak beh hi. Mikang galkap a tun beh khit ciangin, tua galphual la zo uh a, Siyinte galphual hoihna leh galhat ahihna uh tangthu in gelh / ciamteh pah uh hi. Tua bangin Leisen mual a sup khit uh ciangin Siyinte in i gam leh i khua pen lung muan huai nawn lo hi, ci-in ngaihsun uh a, Pu Khai Kam pen Tulsuk (tulaitak a Khai Kam khua) ah nasiatak kikap kik uh a, Siyinte in zo pah uh hi. Anih veina ciangin Mikang galkapte in gal huh dingin Gorkha te tampi sam uh ahih manin, Siyinte’n lel pian uh a Theizang dong nungkik uh hi. Tua panin Siyin in Kamhau sukte zawnin kum khat sung kikapna om kik hi. Kidopi taktak athum veina ciangin Pu Khai Kam pen a maitang thautang in kha-in a ha tangnih kitan hi. Makaipi Pu Khai Kam liamna a ngah ciangin tua mun panin Forth white dong nung kik uh a, tua panin a khua Khuasak tung hi.

Pu Khai Kam leh a lawmte in Mikangte tungah lungkim thei loin do den uh ahih manin, Mikangte in zong Forthwhite ah galkap battalion koih in, tua galkapte a-uk dingin Myoh-uk U Tun Win koih uh hi. U Tun Win pen Saiho tawh zolin lampi ah that uh a, Mikang galkap zong 21 si uh hi. Tua ahih manin Mikang galkapte in Pu Khai Kam leh a innkuan pihte khempeuh ka that khin ding uh, ci ahih manin Pu Khai Kamte a innkuan un gam sungah bucip uh hi. Tua ciangin Mikang galkapte in Khai Kam ka mat zawh kei uh leh a khuapi uh ka susia ding uh hi, a cih uh ciangin Pu Khai Kam a manzo pan uh hi. Thu thu a zaksak uh ciangin i kilem leh kong maisak ding uh hi, ci napi-in gamsung pan a paikhia ma sasa manin thong khum uh hi.

Apa Pu Khup Pau kumli, a nu Mang Pum kum thum, a dangte kumli cih bangin thong tangsak uh a, Pu Khai Kam pen makaipi ahihna tawh kizui-in a damsung tang dingin Kapali tuikulh ah puak uh hi. Kum 16 sung thong sungah a om khit ciangin, a sanggamte ngetna tawh 1910 May 14 ni-in suakta sak uh hi. A pianna khua a tun ciangin khuapih tuipihte leh innkuanten pupa ngeina tawh ni nih sung lungdamkohna pawi bawlsak uh hi. Mikangte in Khalkha leh Thado gal (Hakha -Thado Rebellion 1917) a pian ciangin Pu Khai Kam pen a thudot uh (Advisor)in zang uh hi. 1919 September 15 ni-in a pianna khua Khuasak ah si hi. A tapa Pu Ngin Zam pen Mikang galkap lutin Captain dong tungin O.B, B.G.M medel zong a ngah hi.

Zogam buppi a laksawm Mikang galkapte tawh khatvei kidona No.1 Stockade ci-in a sap uh galhang Zomite mimal li sihna leh luang kiphumna mun pen 1978 kumin Chin State People’s Council in Khai Kam khua ci-in min kipia hi. Tua banah Khaikam College leh University zong om khin a, 2015 March kha in Khaikam Myo zong kingah hi. Mikang galkap a do mi hangsan Pu Khai Kam pen a pumpi asih hangin a min tuni dongin si nailo hi.

Posted: Tongsan Media Admin Team

Hits: 5

Byadmin

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *