July 29, 2023 || Tongsan Media Group ||

Manipur State sunga om ahi Zanggam mi Meitei leh Mualmi Kuki-Zo minamte kikalah thagum zanga kithahna, khut khiatna a om ciangin Kuki-Zo minamte adingin kivaipuakna tawh kisai-in India kumpi tawh kihona thak khat hong om suak hi. Hih unau nih Kuki-Zomi sunga thau tawi kipawlna ahi Kuki National Organization (KNO) leh United People’s Front (UPF) te in Centre Government’s palai AK Mishra makaihna tawh July 26, 2023 nitak in New Delhi ah kihona nei uh hi.

Thuzakna khatin a genna panin, hih kihona nai thum sung May 3, 2023 a tha gum zang a buaina om zawh thau tawi pawl leh India Central Government tawh a khatvei kihona hi ci hi. Hih hun ah kivaipuakna tuam (Seperate Administration) a neih theihna ding vai kikum uh hi. May 3, buaina kipat ma lam a kihonate pen ‘Tripartite’ (pawl 3 kihona) hi a, tutung a pen ‘bi-partite’ (pawl 2 kihona) hi in, Manipur kumpi kihello hi.

Hih kihona sungah thautawi pawlte in Government of India kiangah Kuki-Zo minamte ading in, kivaipuakna tuam (Seperate Adminsitration) bawlsak dingin nawt uh hi. Kivaipuakna pen Union Territory status with legislature adeih thu uh zong pulak uhi. Phawk ding thu khat ah Kuku National Organization (KNO) leh United People’s Front (UPF) te in Suspension of Operation (SoO) kilemna India Army te tawh 2005 kumin na sign khin uh hi.

Tua pen ‘Tripartite talks’ kici a Centre leh Manipur Government tawh politics vaia kihona kum vangzah hiam sung aneih sa uh ahi hi. Tripartite kihona lim limah aki kup pipen un Territorial Council Manipur gamsunga bawl ding vai hi a, akihona nunung pen uh tukum April kha in nei uhi. Ahihhang, political settlement tawh kisai-in buaina hong om ciangin kihona a om thei nawnlo suak hi.

Mi muanhuai mah mah khat pan a thu kiza danin, a paisa a kihonate khempeuh bang mahlo hong suak khin ahihmanin KNO-UPF te’n Government of India tawh a thak in kihona a nei hong suak kikta hi ci a, akiho kik uh ciangin vaipuakna bawl khiat ding dan akikuppi pen ding uh hong suakta hi ci hi. Hih ‘bipartite’ Kuki-Zo minamte aitangin thautawi pawl ahi KNO-UPF te leh India kumpi kiho kikna ding pen August 2023 sungin omkik ding ci hi.

Thuzakna khat ah Government of India palaite in Coordinating Committee on Manipur Integrity (COCOMI) makaite zong atuam in mu in hih buaina a bei theih dan ding kuppih uhi . COCOMI pen zanggam Meiteite kipawlkhawmna khat ahi hi. COCOMI te in bel Phualpi kumpi kiangah tutung buaina a piangsak Kuki-Zo minam sunga thautawi pawlte SoO nuaia omte ngawhna leh amaute tawh kihona neilo dingin na ngen khin uhi.

Manipur buaina pen tu’n ni 80 val bang hong hita a, tuni ciang dong kikao na leh kithahna om tawntung lai hi. Kuki-Zo groups te in Manipur gamsung panin kivaipuakna tuam ngah thei dinga Kuki groups ten Manipur tawh tenkhawm theih ding peuhmah ngaihsun thei nawnlo in om in kikhen siang sit setna ding a lamet mah mah hangun, Manipur kumpi Chief Minister, N. Biren Singh makaihna tawh langpang uh hi.

Source: The Hills Journal

Translated: Tongsan Admin Team

Hits: 9

Byadmin

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *